Sindirimin bir günü
Prof. Dr. Barış Öztürk
Sindirim sistemi, yiyeceği ağzımıza götürdüğümüz anda başlayan ve atıkların vücudumuzdan atılmasına kadar devam eden süreçleri yöneten bir biyolojik mühendislik harikasıdır. Sindirimin bir günü, sindirim, emilim ve eliminasyonun inceliklerini kapsayan bir yolculuktur.
Yolculuğumuz sabah uyandığımızda ve önümüzdeki güne hazırlanırken başlıyor. Sindirim sürecindeki ilk adım, beklentiyle ve yiyeceğin görüntüsü veya kokusuyla başlar. Bu duyusal ipuçları, daha ilk ısırığı almadan önce karbonhidratları parçalamaya başlayan amilaz gibi enzimleri içeren tükürüğün ağzımıza salınmasını tetikler.
Kahvaltıya oturduğumuzda sindirim sistemimiz yüksek vitese geçer. Yiyeceklerimizi iyice çiğnemek yalnızca mekanik sindirime yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda yiyeceği tükürükle karıştırıp kimyasal olarak daha da parçalanmasını sağlar. Yiyecek daha sonra yemek borusundan aşağıya doğru ilerleyerek mideye ulaşır ve orada mide sıvılarının güçlü bir karışımı kendisini bekler.
Daha sonra besin öğesi emiliminin güç merkezi olan ince bağırsak gelir. Burada karaciğerden gelen safra ve pankreastan gelen enzimler karışıma katılarak yağları, proteinleri ve karbonhidratları kan dolaşımına emilebilecek daha küçük moleküllere ayırır. İnce bağırsağın duvarlarını kaplayan fırça yüzey, besin öğelerinin etkili bir şekilde emilmesine olanak tanır.
İnce bağırsak besin öğesi emilimini yönetirken, kalın bağırsak su emilimi ve atıkların işlenmesine odaklanır. Sindirilmemiş besin, lif ve bir miktar su, bakterilerin fermantasyonda ve kalan besin maddelerinin parçalanmasında önemli bir rol oynadığı kalın bağırsağa girer. Su vücutta yeniden emilir ve sonunda dışkıyı oluşturan katı atık malzemeyi geride bırakır.
Sindirim sistemi gün boyunca yorulmadan çalışır, vücut fonksiyonları için gerekli olan besin öğelerini ve enerjiyi elde etmek için öğünleri ve atıştırmalıkları işler.
Gün ilerledikçe ve farklı türde yiyecekler tükettikçe, sindirim sistemimiz çeşitli besin bileşimlerini idare etmeye uyum sağlar. Proteinlerden karbonhidratlara, yağlardan vitamin ve minerallere kadar her besin, sağlığımızı ve refahımızı desteklemede özel bir rol oynar.
Akşama doğru uyku saatine yaklaştığımızda sindirim sistemi yavaşlamaya başlar. Günün son yemeği işlenir ve kalan atıklar, nihai olarak yok edilmek üzere kolon boyunca taşınır. Bu dinlenme süresi sindirim organlarının toparlanmasına ve ertesi günün görevlerine hazırlanmasına olanak tanır.