Türkiye'nin istihbarata karşı koyma stratejisi üzerine analiz

Polis Akademisi Başkanlığı İç Güvenlik Fakültesi Araştırma Görevlisi Doğukan Tuncal, 9. Yargı Paketi kapsamında Türkiye'nin istihbarata karşı koyma stratejisini AA Analiz için kaleme aldı.

***

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) sunulması planlanan 9. Yargı Paketi kapsamında casusluk suçuna dair yeni düzenlemelere gidileceğinin sinyallerini verdi. Türkiye'nin istihbarat odaklı yıkıcı faaliyetlerin hedefi haline geldiği bir konjonktürde, istihbarat birimlerinin ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalan mevcut hukuki çerçeve gerek suçların caydırılması ve cezalandırılması gerekse etkin bir istihbarata karşı koyma (İKK) yaklaşımı bakımından eksiklikler barındırıyordu. Bu kapsamda bahse konu değişiklik, ihtiyaca yönelik bir düzenleme niteliğindedir.

Diğer ülkeler casusluk suçunu nasıl tanımlıyor?

Son dönemde pek çok devlet, İKK faaliyetlerini desteklemek amacıyla kapsamlı yasal düzenlemeler yapıyor. Casusluk suçuna ilişkin cezai müeyyideler İKK kapsamında caydırıcılık fonksiyonunu temin eden birer unsur olarak konumlandırılıyor.

2023 yılında çıkardığı Ulusal Güvenlik Yasası ile Birleşik Krallık, casusluk suçunun tanımını genişletti. Yapılan yeni düzenlemeyle, yabancı istihbarat teşkilatlarına yardımcı olacak faaliyetler, yabancı aktörlerin ülkenin siyasi, ekonomik veya sosyal süreçlerini etkileme niyetiyle gerçekleştirdiği yasaklanmış faaliyetleri ve seçim süreçlerine müdahale eden etki operasyonları casusluk kapsamında değerlendirildi. Yabancı bir aktörün, kişileri siyasi etki faaliyetlerinde bulunmaya yönlendirdiği anlaşmalar "yabancı etki anlaşmaları" olarak adlandırıldı ve tescil edilmemesi durumunda suç teşkil edeceği belirtildi. Ayrıca devlet güvenliği için önemli kişilere ve konulara yönelik siyasi etki faaliyetleri de müstakil bir suç olarak tanımlandı.

2014 yılında yürürlüğe giren casusluk düzenlemesini Nisan 2023'te revize eden Çin, gizli bilginin teminine dayanan geleneksel casusluk tanımını genişleterek yabancı istihbarat teşkilatları ve kaynakları tarafından devletin ulusal güvenliğini tehlikeye atacak her türlü faaliyeti casusluk kapsamında değerlendirdi. Yabancı istihbarat teşkilatlarına katılma, yahut sevk ve idare edilme durumu, düşman aktörleri yönlendirme ve "diğer tüm casusluk faaliyetleri" suç teorisi kapsamında tipiklik unsurunu ihtiva etmemesi nedeniyle tartışmalı olmakla birlikte suç olarak kabul edildi.

Alman Ceza Kanunu kapsamında da Birleşik Krallık ve Çin örneklerinde olduğu gibi, casusluk faaliyetini "devlet sırrı" kavramı etrafında tanımlayan hükümlerin yanı sıra, "yabancı bir aktör yararına faaliyette bulunma" yahut "yabancı bir istihbarat servisi için faaliyette bulunma" fiili için etki unsuru bağlamında ele alan düzenlemeler mevcuttur.

Rusya'da casusluk mevzuatı, yabancı vatandaşların yahut vatansız kişilerin devlet sırlarını yabancı devletlere, uluslararası örgütlere veya temsilcilerine aktarma niyetiyle toplamasını, çalmasını, depolamasını veya aktarmasını suç sayıyor. Bu eylemler Rus vatandaşları tarafından gerçekleştirildiğinde ise ihanet suçu kapsamında değerlendiriliyor. Ek olarak, 1 Aralık 2022'de yürürlüğe giren Yabancı Temsilciler Yasası ile Rusya, yabancı temsilci kavramının ve tescil zorunluluğunun kapsamını genişleterek yabancı etkisini kontrol altına almayı hedefledi.

Casusluğun yasal yönetiminde köklü bir geçmişe sahip olan Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ise ulusal güvenliği tehdit edecek yahut yabancı aktörlere fayda sağlayacak şekilde ulusal savunmayla ilgili hassas bilgilere yetkisiz erişim ile bu bilgileri kullanma ve yayma faaliyetlerini casusluk suçu kapsamında değerlendiriyor. Bu tanıma ek olarak, 1938 tarihli Yabancı Temsilciler Kayıt Yasası, yabancı hükümetler veya yabancı temsilciler adına siyasi yahut yarı-siyasi faaliyetlerde bulunan kişilerin ve kuruluşların, bu yabancı varlıklarla olan ilişkilerini ve faaliyetlerini Adalet Bakanlığına bildirmelerini zorunlu kılarak, kayıt yaptırmayanlar için cezai hükümler öngörüyor.

Türk Ceza Kanunu'nun casusluğa ilişkin hükümleri ve güncel Yargıtay pratiği

Türk Ceza Kanunu'nun 328'inci maddesi, siyasi ve askeri casusluk suçunu düzenler. Yargıtay pratiği, madde kapsamında gizli bilginin casusluk maksadıyla teminini suçun maddi ve manevi unsurları olarak değerlendiriyor. Yargıtay, 328'inci madde kapsamında FETÖ'ye ilişkin verdiği güncel kararlarda, gizli bilginin temini ve casusluk maksadı unsurlarının varlığına vurgu yaparak ilk derece mahkemelerinin kararlarını (Y3CD, K. 2023/8806; Y3CD, K. 2024/1761; Y3CD, K. 2023/10737) onadı. Bu kararlar, FETÖ'nün mahrem yapılanması içinde yer alarak Türk güvenlik bürokrasisine hulul eden örgüt mensuplarına yöneliktir.

Gerek 328'inci madde, gerek hükme ilişkin şerhler ve gerekse de güncel Yargıtay pratiği, casusluk suçunu geleneksel tarifi ile ele alıyor. Bu yönüyle 328'inci maddenin pratiği istikrarlıdır. Casusluk suçu ulusal güvenlik bağlamında etkin ve tutarlı bir şekilde ele alınır. Bununla birlikte, günümüzde istihbarat, "yabancı aktörleri anlamak ve etkilemek amacıyla icra edilen gizli bir devlet faaliyeti" olarak tanımlanır. Başka bir ifade ile istihbarat, artık yalnızca aktörleri anlama amacıyla gerçekleştirilen bir gizli bilgi temini faaliyeti olmaktan çıktı ve ulusal çıkarlar doğrultusunda hedef aktörleri ve sonuçları şekillendirmek amacıyla rakiplere etki etmeyi amaçlar hale geldi. Türkiye'ye yönelik yıkıcı istihbari faaliyetler bağlamında da icracı aktörler yalnızca gizli kalması gereken bilgileri temin etmeyi değil, kendi çıkarları doğrultusunda çeşitli kurum ve kuruluşlara hulul ederek karar alma süreçlerine dahil olmayı, kamusal faaliyetlerin icrasını etkilemeyi ve Türk ulusal güvenliğine zarar vermeyi amaçlıyor.

FETÖ örneğinde olduğu gibi pek çok örnekte kullanılan kaynaklar, bilgi temini yoluyla olduğu kadar, yabancı aktörler tarafından sevk ve idare edilme süreçleri vasıtasıyla da belirli koşulları Türkiye aleyhine etkilemeye çalıştılar. Bu kapsamda, 9. Yargı Paketi içerisinde yapılması öngörülen değişiklikler, şüphesiz ihtiyaca yönelik düzenlemelerdir ve fakat, etki etme unsuru üzerine bina olan bir modern anlayış çerçevesinde, madde metninde yer alan ve lafzı itibarıyla bilgi temini faaliyetine odaklanan "araştırma yapanlar ve yaptıranlar" ibaresinin yanı sıra, "yabancı bir aktörün çıkarları yahut talimatları doğrultusunda Türkiye'nin ulusal güvenliğini hedef alacak şekilde seçim süreçlerini, yargı erkinin işleyişini veya yasama faaliyetlerini doğrudan etkileme yahut manipüle etme amacı güden kişiler" hakkında da ceza öngören hükümlerin tesisi, düzenlemenin daha kapsayıcı bir hal almasını ve İKK faaliyetlerinin ulusal güvenlik ihtiyaçlarının tatmini noktasında daha etkin bir hüviyete bürünmesini sağlayacaktır.

[Doğukan Yılmaz, Polis Akademisi Başkanlığı İç Güvenlik Fakültesi'nde araştırma görevlisidir.]

*Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Polis Akademisi Başkanlığı İç Güvenlik Fakültesi Doğukan Türkiye Yargı Yargı Güvenlik Uluslararası İlişkiler Güncel Haberler