Noviçok: Rus muhalif Navalny'nin zehirlenmesine Batı ne tepki verecek?

Almanya hükümetinin dün, Rusya'dan tedavi için getirilen muhalif Alexei Navalny'nin Noviçok diye bilinen karmaşık kimyasal madde ile zehirlendiğini açıklaması, olayın vahametini daha da artırıyor.

En önemlisi, inkar etmesine rağmen, zehirleme vakasının arkasında Rus devletinin bulunduğu kuşkuları büyüyecek.

Rusça'da 'yeni gelen' manasına gelen Noviçok, ilk kez 1991 yılında Sovyetler Birliği dağılmadan önce Özbekistan'da devlete ait bir laboratuvarda sentetik olarak üretilen bir sinir gazı grubuna verilen isim.

Batı ülkelerinin istihbarat örgütleri Noviçok'un o tarihten bu yana iyice geliştirilerek Rusya askeri istihbarat servisi GRU ajanları tarafından yürütülen gizli operasyonlarda -kapı kollarına sürmek gibi yöntemlerle- kullandığı, izi sürülmesi çok zor bir suikast silahına dönüştürüldüğünü düşünüyor.

İngiltere'de eski ajan Skripal ve kızının zehirlenmesi

Örneğin, İngiltere'ye iltica eden eski Rus ajanı Sergei Skripal ve kızının, 2018 yılında İngiltere'nin Salisbury kentinde, iki Rus istihbaratçısı tarafından zehirlendiği düşünülüyor. Bu olayda kullanılan parfüm şişesine tesadüfen temas eden Dawn Sturgess adlı bir kadın da kısa süre sonra ölmüştü.

Britanya topraklarında girişilen bu başarısız suikast girişimine Batı hükümetleri sert tepki göstermiş, 20 Batı ülkesinin aynı anda yüzü aşkın Rus diplomat ve casusu sınır dışı etmesi Moskova'nın Batı'daki istihbarat örgütlenmesine büyük darbe indirmişti.

Britanya'dan sınır dışı edilenler arasında, Moskova'nın o zamana kadar, İngiliz iç istihbarat örgütü MI5 tarafından bilinmediğini düşündüğü çok gizli ajanlar bile vardı.

Eski KGB subayı Litvinenko'nun uzun ve acılı ölümü

Halbuki daha önce 2006 yılında, yine taraf değiştirmiş olan eski bir Sovyet istihbarat örgütü KGB mensubu Alexander Litvinenko benzer bir şekilde zehirlendiğinde, İngiltere hükümetinin tepkisi buna göre çok daha yumuşak olmuş ve daha sonra epey eleştirilmişti.

Kremlin tarafından 'vatan haini' ilan edilen eski KGB subayı Litvinenko'nun Londra'daki bir hastanede radyoaktif Polonyum zehirlenmesinden yavaş yavaş ve acılı ölümüyle ilgili soruşturma yıllar sürmüş, suikastin faili olup Rusya'ya döndüklerinden kuşkulanılan kişiler hiç bir zaman tutuklanmamıştı.

Bu olayda hükümeti eleştirenler, Batı'nın güçlü bir tepki göstermemesinin Kremlin'deki şahinleri 'vatan haini' ilan edilen kimisi eski casus diğer kişileri hedefleme konusunda adeta teşvik ettiğini düşünüyorlar.

Navalny'nin düşmanı çok

Alexei Navalny olayına dönersek, Rus muhalifin düşmanı çok. Yolsuzluğa karşı aktif bir kampanya sürdüren ve sosyal medyada milyonlarca gencin izlediği muhalif, bir yandan da çok izlenen videolarında ifşa ettiği kişilerin öfkesinin hedefiydi.

Hükümet çevrelerinden olsun iş çevrelerinden olsun onu ortadan kaldırmak isteyebilecek kişilerin sayısı hayli kabarık.

Fakat doğada bulunan zehirlerden farklı olarak, kırsal kesimde bulunabilen doğal malzemelerden belli bir kimyasal süreç sonucunda elde edilebilen Noviçok, birilerinin amatörce herhangi bir yerde üretebileceği bir madde değil.

Rusya hükümetinin olayla ilgisi olabileceğinden kuşkulanılmasının sebebi de, işte askeri amaçlı kimyasal silah kategorisindeki bu maddenin kullanılmış olması.

Almanya, İngiltere ve ABD'den ilk tepkiler

Navalny'nin NATO üyesi bir ülkede değil kendi ülkesinin topraklarında zehirlenmiş olmasına rağmen, Almanya Başbakanı Angela Merkel "Sadece Rusya hükümetinin cevap verebileceği ve vermesi gereken çok ciddi sorularla karşı karşıyayız" diye konuştu

İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab da benzer bir tonda konuştu ve Navalny'ye ne olduğu konusunda, açık şekilde Rusya hükümetinin cevaplaması gereken sorular olduğunu tekrarladı. Raab Britanya'nın, yasaklanmış kimyasal silahların kullanımının cezasız kalmaması gerektiğini göstermek açısından, Almanya ve diğer müttefikleriyle birlikte hareket edeceğini de söyledi.

Washington'da Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi tarafından yayınlanan açıklamada da, Rusya'nın bu konuda hesap vermesi için ABD'nin müttefiklerine destek vereceği kaydedildi.

Soruşturma sürüyor

Batı hükümetlerinin önde gelen bir siyasi muhalifin Noviçok ile zehirlenmesine göstereceği tepki kısmen de bu konuda dünya çapında denetleme kurumu misyonunu yürüten Kimyasal Silahları Önleme Örgütü OPCW'nin yürüttüğü soruşturmanın sonuçlarına bağlı olarak şekillenecek.

İngiltere Parlamentosu Savunma Komisyonu Başkanı Tobias Ellwood, Twitter'daki mesajında "Yine Noviçok/Rusya. Kolektif yanıtımız, Batı için bir sınav oluşturacak" yazdı.