Nizamülmülk kimdir, nasıl öldü? Nizamülmülk ne demek?

Büyük Selçuklu Devleti yönetiminde etkili isimlerden biri olan Nizamülmülk, Büyük Selçuklu Devleti'nin veziridir ve Siyasetname'nin yazarıdır. Fars devlet adamı ve siyaset bilimcisidir.

NİZAMÜLMÜLK KİMDİR?

Nizamülmülk, 21 Zılkade 408 / 10 Nisan 1018 yılında İran Horasan'da bulunan Tus şehrinde doğdu. Bu dönemde bu şehir "Gazne Devleti" idaresinde bulunmaktaydı.

İlk devlet görevini Gazneli sultanlar için yaptı. Devlet işlerinde ilk olarak Gazne Devleti'nin Horasan bölgesi valisinin yanında çalışarak başlayan Nizamülmülk, 1059'da Gazne Horasan valisi oldu.

1063 tarihinden itibaren Selçuklular Devletinde Alparslan'ın gözetiminde Belh valisinin yanında siyasi hayatına devam etti.

1064 yılında Büyük Selçuklu Devleti'ne vezir olarak atanan Nizamülmülk, Alp Arslan'ın 1063-1072 yıllarındaki hüküm süresi ve Melikşah'ın 1072-1092 yılları arasındaki hüküm süresi boyunca, vezirlik görevinde bulunarak hükümdarların yanında yer aldı.

Memleketin nizamlarının oluşturucusu, kurucusu anlamına gelen "Nizamülmülk" ismi Abbası halifesi Kâim bi Emrillah tarafından verildi.

1092 yılında bir derviş tarafından öldürülmüştür.

NİZAMÜLMÜLK'ÜN ÖLÜMÜ, NASIL ÖLDÜ?

Nizamülmülk bir rivayete göre, 16 Ekim 1092 yılında (Hicri 10 Ramazan 485) bir dilekçe vereceğini söyleyerek kendisini El-Gazzali'nin öğrencisiyim diyen biri tarafından öldürülmüştür.

Nizamülmülk, İsfahan'dan Bağdad'a gitmekte iken kendisini El-Gazzali'nin öğrencisi olarak tanıtan ve dilekçe vereceğini söyleyen İbn-i Tahir tarafından öldürülmüştür. Bir Alamut fedaisi Haşhaşi tarafından, ucunda zehir olan bir hançer ile zehirlenerek öldürülmüştür. İbni Tahir adlı suikastçinin dedesi, İsmail'in soyundan gelen ve Selçuklu Devleti'nce öldürülen, cemaat içinde önemli bir şahsiyettir.

Fakat olayın çıkışındaki genel kanı, zamanında da kaleme alındığı gibi, Nizamülmülk'ün damadı olan Mukatil b. Atiyye'nin bizzat konferansa katıldığı ve bu konferansta hazırladığı yazıya göre Melikşah'ın emirleri ile Nizamülmülk başkanlığında, İslam içinde ayrılan mezheplerin nedenini ve hak olanı bulmak amacıyla,Sünni ve Şii din alimlerinin arasında yapılan tarafsız bir ilmi toplantıdan sonra Sultan Melikşah'ın ve Nızamülmülk'ün Şiiliğe dönmesini izleyen dönemde Sünnilerce hicri 485 yılı Ramazan ayının 12'nci günü (Miladî, 16 Ekim 1092) Vezir Nizamülmülk, hemen ardından da Selçuklu Sultanı Melikşah şehit edildi.

Nizamiye medreseleri'nin teşkili ve mevcut toprak sisteminin aksayan yönlerinin tadil edilmesi gibi Selçuklu devletinin müesseseleşme ve merkezileşmesi yönünde önemli sayılabilecek teşebüslerin altına imzasını atmıştır.[kaynak belirtilmeli]Bağdat, İsfahan, Nişabur, Belh, Herat, Basra, Musul ve Amol'daki Nizamiye Medreselerinikurdurmuştur. Nizamiye Medreseleri adını Nizamülmülk'den almıştır ve Bağdat'taki Medresenin başına İmam-ı Gazali'yi getirmiştir. Bu medreselerin kurumlaşması ve gelişmesi tüm İslam ülkelerinde olduğu gibi ilk batı Avrupa üniversitelerinin de temeli olmuştur.

NİZAMÜLMÜLK NE DEMEK?

Nizamülmülk'ün kelime anlamı "devletin düzeni" anlamına gelir. Memleketin nizamlarının kurucusu anlamında olan Nizamülmülk ismi Abbası halifesi Kâim bi Emrillah tarafından verildi.

NİZAMÜLMÜLK NE ANLATIYOR? NİZAMÜLMÜLK KONUSU

Siyasetname veya Siyeru'l-mülk olarak geçen eser, Nizamülmülk tarafından kaleme alınmış siyaset konulu bir kitaptır. Eserde yoğun dinî bağlam içerisinde genelde devlet işleri, devlete ve hükmetmeye dair temel ilke ve düşüncelere yer verilir.

Yazarı Nizamiyye'nin de kurucusu olan tanınmış İranlı devlet adamı Nizamülmülk, Selçuklu Devleti'nde vezirlik yapmıştı. Bu sebeple Selçuklu Devleti'nin siyaset ve devlet anlayışı, genel Türk ve Fars siyaset anlayışı ve dönemin yaygın siyasî görüşlerine ışık tutması açısından önemlidir. 11. yüzyılda, Farsça yazılmış kitabın bilinen en eski nüshası bugün İran'daki Tebriz Milli Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.

Alparslan ve Melikşah dönemlerine yayılmıştır.