İp Olarak Kullanılan "Kaytan"I Yeniden Yorumladı

TUĞBA YARDIMCI - Trabzonlu Melek Demir, gezdiği bir sergide gördüğü, geleneksel el sanatlarından olan ve çivilere bağlanan renkli iplerin ahşap tarak yardımıyla dokunmasından elde edilen daha önce yük taşımada ip olarak kullanılan "kaytan"dan onlarca çeşit aksesuar ve kıyafet hazırladı.

İki çocuk annesi 50 yaşındaki Demir, AA muhabirine yaptığı açıklamada, yaklaşık 15 yıl sağlık sektöründe çalıştıktan sonra işten ayrılmak durumunda kaldığını belirterek, bir süre sadece çocukları ve eviyle ilgilendiğini söyledi.

Yaklaşık 7 yıl önce şehir merkezindeki bir alışveriş merkezinde dolaşırken, ilçelerin el sanatlarının tanıtıldığı sergiyi gezdiğini ifade eden Demir, 21 gün açık kalan sergiyi her gün ziyaret ederek kendisinde ilgi uyandıran el sanatını bulmaya çalıştığını anlattı.

Demir, sergide en çok, yörede "dırmaç" adı da verilen kaytanın ve dokunma şeklinin dikkatini çektiğini, Şalpazarı, Tonya ve Düzköy ilçelerinde kaytan dokuyan yaşlılardan bu işi öğrenmeye çalıştığını dile getirdi.

Yaşlıların, kaytan dokumayı ezbere yaptıkları, bu nedenle de öğrenmekte zorluk çektiğine işaret eden Demir, Düzköy Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü'ne müracaat ederek kaytan dokumayı öğrenmek istediğini bildirdiğini dile getirdi.

Demir, yeterli sayıda kursiyerin bir araya gelmesiyle kaytan dokuma kursu organize edildiğini, 8 ay ilçeye giderek kaytan dokumayı öğrendiğini ve sertifika aldığını, ardından kendi dokuduğu ürünlerin yer aldığı bir sergi açtığını söyledi.

Demir, Trabzon Valiliği'ne müracaat ederek kaytan dokumacılığını yaşatabilmek için yardım talebinde bulunduğunu, çeşitli girişimler sonrasında unutulmaya yüz tutmuş geleneksel el sanatlarının yaşatılması amacıyla hizmet veren tarihi Alacahan'da organize edilen kaytan dokumacılığı kursuna usta öğretici olarak görevlendirildiğini belirtti.

"Kaytanı dünyaya tanıtma hedefiyle yola çıktım"

Kaytanın köylerde kışın evlerde duvardan duvara çakılan çivilere, yazın ise genellikle bahçelerde ağaçtan ağaca bağlanan iplerin bir araya getirilmesiyle hazırlandığını vurgulayan Demir, kendisinin ise yaptırdığı tahta tezgahta dokuduğunu ifade etti.

Demir, yüzyıllardır varlığı bilinen geleneksel el sanatlarından kaytanın genellikle siyah, kırmızı ve beyaz renk ipten dokunduğunu ve sırtta yük taşımak için ip olarak kullanıldığını, kendisinin ise kaytandan çok sayıda farklı ürün hazırladığına dikkati çekti.

İstediği renk, desen ve ebatta dokuduğu kaytandan fes, kolye, kemer, bileklik gibi aksesuarların yanı sıra kumaşlarla da birleştirerek başörtü, şal, bandana, örtü, yelek, gömlek hazırladığını anlatan Demir, yırtık pantolonunu dahi kaytanla yamayarak farklı görüntü elde ettiğini bildirdi.

Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi mezunu olan Demir, yaptığı işi çok sevdiğini dile getirerek, "Kaytanı dünyaya tanıtma hedefiyle yola çıktım. Adeta bu düşünceyle hedefle yaşıyorum. Eşime dahi öğrettim, o da evdeki tezgahta dokuyor." dedi.

Demir, kaytanı "yap, sök" yöntemini uygulayarak modern hale getirmeye çalıştığını, dokuduğu kaytanın üzerine boncuk, kumaş, tül gibi çeşitli materyaller dikerek farklılık yaratmaya çalıştığını belirterek, aldığı geri dönüşümlerin de bunda başarılı olduğunu gösterdiğini ifade etti.

Çeşitli üniversitelerden yaptığı işi anlatması için davet aldığını paylaşan Demir, akademisyenlerin hazırladığı ürünleri beğenmelerinin mutluluğunu yaşadığını söyledi.

Kursiyerlerden 20 yıllık öğretmen Özlem Erdem, gezmek için geldiği Alacahan'da kaytanla tanıştığını belirterek, "Yaklaşık 10 aydır, haftada 3 gün kursa geliyorum. Burada renklere vuruldum. Bir şeyler üretmek çok zevkli. Hazırladığım ürünleri hem kendim kullanıyorum hem de arkadaşlarıma hediye ediyorum." diye konuştu.

Uzun yıllar Hollanda'da yaşadıktan sonra memleketi Trabzon'a dönen Yasemin Revi ise bir komşusunun vasıtasıyla Alacahan'da düzenlenen kurslardan haberdar olduğunu söyledi.

Revi, yaklaşık iki yıl önce kursa başladığını ve o günden beri de severek devam ettiğini sözlerine ekledi.