Grafikli - "İslam Birliği" Fikrine Adanmış Bir Ömür: Ahmet Hamdi Akseki

SEFA ŞAHİN - Türkiye Cumhuriyeti'nin üçüncü Diyanet İşleri Başkanı ve ahlak ilmi ile İslam ahlakı üzerine yazdığı eserlerle bilenen alim ve fikir adamı Ahmet Hamdi Akseki, vefatının 68'inci yılında anılıyor.

AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, Antalya'nın Akseki ilçesinin Güzelsu nahiyesinde 1886 yılında dünyaya gelen Ahmet Hamdi Akseki, 5-6 yaşlarında Kur'an okumaya başladı ve ilk Arapça derslerini Mecidiye Medresesi'nde Abdurrahman Efendi'den aldı.

Birçok ilim yuvasında eğitim gören ve tahsili boyunca geçimini mühür kazıma işi ile sağlayan Akseki, 1905'te İstanbul'a giderek Medresetü'l Mütehassısin'de doktora eğitimi aldı ve birincilikle mezun olup 32 yaşında 3 fakülteyi tamamladı.

Akseki, Medresetü'l-Mütehassısin'in son sınıfındayken Heybeliada'daki Mekteb-i Bahriyye-i Şahane'ye din dersleri, din felsefesi ve ahlak dersleri hocası olarak tayin edildi.

Ayrıca 1908'den sonra yazı hayatına başlayan ve bazı makaleleri "Beyrut" ile "Mısır" gazetelerince alıntılanan Akseki, Balkan Harbi'nden önce Sebilürreşad dergisinin Bulgaristan ve Romanya muhabirliğini yaptı. Akseki, izlenimlerini "Bulgaristan Mektupları" başlığı altında bu dergide yayımlandı.

Milli Mücadele'yi yazı, vaaz ve konferanslarıyla destekledi

Milli Mücadele için Anadolu'ya geçerek yazı, vaaz ve konferanslarıyla Anadolu harekatını destekleyen Akseki, Ocak 1922-Kasım 1923 tarihlerinde Ankara Lisesi'nde ulum-i diniyye muallimliği yaptı. Akseki, bu görevi yürütürken Umur-ı Şer'iyye ve Evkaf Vekaleti Tedrisat Umum Müdürlüğü'ne tayin edildi.

Akseki, medreselerin müfredat programlarını ıslah ederek hazırladığı rapor ve layihalar ile Darülhilafe medreselerinin sayısını 13'ten 38'e çıkardı.

Akseki, Diyanet İşleri Reisi Mehmet Rifat Börekçi'nin isteği üzerine 1924'te Diyanet İşleri Reisliği Hey'et-i Müşavere azalığına tayin edildi. Akseki, bu görevi sırasında Elmalılı Hamdi Yazır'ın "Hak Dini Kur'an Dili" tefsiri ile "Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi ve Şerhi"nin yayıma hazırlanması için çalıştı.

Öte yandan, 1920 yılında kurulan Tarikat-ı Salahiyye Cemiyetinin üyesi olduğu ve bu cemiyetin faaliyetlerine katıldığı gerekçesiyle 1925'te Ankara İstiklal Mahkemesi'nde yargılanan Akseki, cemiyetle ilgisi bulunan 11 kişinin idama, bir çoğunun da ağır hapse mahkum edildiği mahkemede, suçsuz bulunarak beraat etti.

Dini, Batı kalıpları içinde değerlendirenlerle mücadele etti

Kur'an'ı ve hadisi esas alarak İslami ilimlerin canlandırılmasını, gelişmelerin ışığında İslami müesseselerin yeniden düzenlenmesini gerekli gören Akseki, bir taraftan hurafe ve batıl inançlar ile diğer taraftan da dini, Batı kalıpları içinde değerlendiren, modası geçmiş bir müessese şeklinde gösterip İslam'a hücumda bulunanlarla mücadele etti.

Akseki, "garpçılık" ve "milliyetçilik" hareketlerine karşı çıktı, Müslüman toplumların kurtuluşu için "İslam birliği" fikrini savundu.

Kur'an'ın Türkçe tercümesiyle namaz kılınması tartışması

Kur'an-ı Kerim'in Türkçe tercümesiyle namaz kılınması yönündeki temayüllere karşı gelen Akseki, bu yönde bir kanaate sahip bulunan Diyanet İşleri Başkanı Mehmed Şerafettin Yaltkaya'nın isteği üzerine rapor hazırladı. Akseki, raporda, Kur'an'ın Türkçe tercümesiyle namaz kılınması uygulamasının, dini ve ilmi hiçbir dayanağı bulunmadığını ortaya koydu.

Arapça, Farsça ve İngilizce bilen Akseki, İslam dini ve ahlakı ile ahlak ilmi üzerine yazdığı eserler ile halkın uzun süre ihmal edilen dini bilgi ihtiyacının karşılanmasında büyük hizmet verdi.

Diyanet İşleri Başkanlığı yanındaki camiye adı verildi

Başkan yardımcısıyken Diyanet İşleri Başkanı Yaltkaya'nın ölümü üzerine 1947'de bu göreve getirilen Akseki, 9 Ocak 1951'de Ankara'da vefat etti.

Naaşı Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedilen Akseki, resmi hizmetinin yanı sıra 70'e yakın eser kaleme aldı.

Akseki'nin başlıca eserleri arasında "İslam Dini", "Dini Dersler 1-2", "İslam Dini Fıtridir", "İslam Dini Tabii ve Umumi Bir Dindir", "Ahlak Dersleri" ile "Askere Din Kitabı" yer alırken yayınlanmış ve yayınlanmamış çok sayıda eseri bulunuyor.

Öte yandan Diyanet İşleri Başkanlığınca kurumun binasının yanına 2012'de inşa edilen ve aynı anda 6 bin kişinin ibadet edebildiği camiye Akseki anısına, "Ahmet Hamdi Akseki" adı verildi.