Son Dakika: Sırp rejiminin, Kosovalı Arnavutlara yaptığı zulüm müzede sergilenecek

2. Dünya Savaşı'nın ardından inşa edilen ve eski Yugoslavya döneminde Arnavut mahkumlar üzerindeki Sırp zulmünü sembolize eden Kosova'nın başkenti Priştine'deki hapishane, yakında müze olarak hizmet verecek.

Kosova'nın 1999'daki kurtuluşuna kadar "dönemin iktidar rejiminin temel anlayışı dışında" fikirleri olan Kosovalı Arnavutların mahkum edildiği hapishanede, bugün eski mahkumların tecrübeleri yeni nesillere aktarılıyor.

Başkent Priştine'nin merkezinde bulunan ve labirentvari uzun kemerli koridorlara sahip iki katlı hapishanenin tuvaletsiz, az ısı ve ışığın girebildiği ufak camlı küçük odalarında Kosovalı Arnavutlara zulümler edildi.

Mahkumların dış dünyayla tek temas edebildiği yer hapishane binasının ortasında bulunan bahçeyken, binanın ikinci katından mahkumlar gözetleniyordu.

Bir dönem "Pişmanlık Hapishanesi" olarak bilinen hapishaneye atılanlar, "Kosova için cumhuriyet ilan etme", "kendi kaderini tayin etme" ve "anayasa isteme" fikirlerinden "tövbe etmiş" olarak çıkıyordu.

Kosova'nın bağımsızlığı için eski Yugoslavya döneminde 28 yıl hapiste yatan ve bu nedenle "Kosova'nın Mandela'sı" olarak adlandırılan Kosovalı siyasetçi-yazar Adem Demaçi'nin daha önce düzenlediği protestodan esinlenerek 1981'de Priştine Üniversitesinin öğrencilerince düzenlenen eylem sonucunda yüzlerce kişi gözaltına alınarak bu hapishaneye yerleştirilmişti.

Dönemin gazetelerindeki haberlere göre, protesto sonucunda yüzlerce öğrenci yaralanmış, 9'u ise hayatını kaybetmişti. 226 öğrenci ve işçi, mahkeme tarafından 15 yıla kadar hapis cezasına çarptırılmıştı.

"Biz, hapishane arkadaşımızı vatan olarak görürdük"

Eski mahkumlardan Priştineli Kadri Batuşa, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 20'li yaşlarında evli ve iki çocuk babasıyken protestolara katıldığı için 10 yıl hapis cezası aldığını anlattı.

Mahkumiyetinin ilk 6 ayını çok net olarak hatırladığı 17 numaralı odada geçirdiğini belirten Batuşa, şöyle devam etti:

"Hapishane, bizim pişman olmamız için, yanlış yaptığımızı kabul etmemiz, yıldırılmamız için vardı. Buradaki durumun nasıl olduğu, ne tür kötü muamelelerin yapıldığı inanılmaz. Şu anda bulunduğumuz oda daha sonradan birleştirilmiş iki odaydı, o dönemdeki odada 4 kişi kalıyorduk. Tuvalet lüks, onun yerine plastik bir kabımız vardı."

Eski Yugoslavya'nın diğer ülkeleriyle eşit bir Kosova fikrinin tüm Arnavutları birbirine bağladığını, birbirine karşı yapılan eziyetleri duydukça grev düzenlediklerini dile getiren Batuşa, şunları söyledi:

"Eğer ki bir Arnavut siyasi mahkum Belgrad veya Niş ve Prokuplje'de dövüldüyse, eski Yugoslavya'daki bizler (tüm Arnavutlar) greve girmişizdir. Biz, hapishane arkadaşımızı babamız, annemiz, kardeşimiz, kız kardeşimiz, eşimiz veya çocuğumuz olarak görmezdik, onu vatan olarak görürdük."

Arnavutların düşmanlara karşı direniş mücadelesini, Türk halkı ve Türkiye'nin mücadelesine benzeten Batuşa, Arnavutların Çanakkale Savaşı'na birçok gönüllü verdiğini, çoğu zaman hapis arkadaşlarını Türkçe "ileri ileri Türk askeri, dönmez geri" sözüyle motive ettiğini aktardı.

"İşkenceye alınmadan dahi baskı yapılmak isteniyordu"

Bir diğer eski mahkum Emin Sallahu ise şimdi müzeye dönüştürülen binada rehberlik yaparak ziyaretçilere detaylı bir şekilde anılarıyla tecrübelerini anlatıyor.

"Pişmanlık Hapishanesi"nde uzun süre kalmadığını belirten Sallahu, buna rağmen birçok zulmün anılarında yer ettiğini söyledi.

Sallahu, mahkumlara yapılan kötü muamelelerle ilgili şunları kaydetti:

"Mahkumlara yapılan işkenceler, özel bir unsurla iletiliyordu. Mahkumların sorguya alındığı odaların pencereleri açık bırakılarak, işkence gören mahkumların çığlıklarının hapishanenin diğer taraflardan da duyulması sağlanıyor, böylece sorguya veya işkenceye alınmadan dahi baskı yapılmak isteniyordu."

Ağır tecrübelerin yanı sıra mahkum oldukları sürece iyi olayların da meydana geldiğini vurgulayan Sallahu, kadın mahkumlardan birisinin mahkeme salonunda bir erkek mahkumla nişanlandığını ilan etmesinin önemli anlardan birisi olduğunu ifade etti.

Hapishane, 2016'da kapandı

Başkent Priştine'nin bir bölgesine 2016'da yapılan yeni bir hapishaneye geçilmesinin ardından, eski hapishanenin görevi sona erdi.

Eski hapishane, Amnesty International tarafından 2015'te "mahkumların tutulması için şartların uygun olmadığı" yönündeki rapor sonunda kapanmıştı.

Adem Demaçi'nin yanı sıra hapishanede tutulanlar arasında eski Başbakan Albin Kurti, Ukşin Hoti, Fazli Graiçevci, Recep Mala gibi ünlü vatansever isimlerle siyasetçi ve diplomatlar da bulunuyor.

"Zulüm Hapishanesinin Anılar Barınağı Müzesi" isminin verildiği eski hapishaneye, gelecek aylarda Sırp rejiminin Arnavut vatanseverlere çeşitli dönemlerde uyguladığı şiddeti gösterecek yeni kanıtlar getirilerek ziyaretçilerin ilgisine sunulacak.