Eserlerinde toplumsal gerçekçiliği benimseyen yazar: Afet Ilgaz

Türk edebiyatının önemli isimlerinden yazar Afet Ilgaz'ın vefatının ardından 10 yıl geçti.

Tam adı Afet Muhteremoğlu Ilgaz olan usta yazar, 2 Ocak 1937'de Çanakkale'de dünyaya geldi. Çocukluğunun 3 yılı, babasının işi dolayısıyla Kars ve Iğdır'da geçti.

İlk eğitimine Iğdır'da başlayan Ilgaz, çocukluğunda bir yıl kadar babasının polis okulunda okuması sebebiyle Ankara'da yaşadı. Ezine ve Çanakkale'de de kısa bir süre kaldıktan sonra ailesiyle birlikte İstanbul'a yerleşti.

Ilgaz'ın çocukluğu ve genç kızlığı, o dönem dindar bir muhit olan Kocamustafapaşa'da geçti. Bu semtteki yaşamına, hikayelerinde çok yer veren yazar, bu durumu "Ben çocukluğumdan beri bu havayı soludum. Muhafazakar insanlardan oluşan bir ailede büyüdüm. Yazılarıma yaşadıklarım aksetti. Semtin bende uyandırdığı intibalar ve ruhumda oluşturduğu düğümlerin çözülmesi gerekiyordu. Başörtülülerde böyle bir girişim vardır." demişti.

Afet Ilgaz'ın edebiyata ilgisi, okul yıllarında roman okuma sevgisiyle başladı. Çapa Uygulama Ortaokulu'ndan sonra, Çapa Öğretmen Okulu ile Çapa Eğitim Enstitüsü'nde öğrenim gören yazar, henüz 17 yaşındayken Dünya gazetesinde yazmaya başladı ve 1956'da Çapa Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü'nden mezun oldu.

Daha sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe ve Klasik Filoloji bölümlerinde eğitim alan Ilgaz, üniversite eğitiminden sonra İzmit'te başladığı Türkçe öğretmenliği görevini Kasımpaşa Lisesi'ndeyken yarıda bırakarak İtalya'ya gitti.

Bir süre yaşadığı İtalya'dan Türkiye'ye dönerek bir anaokulu açan Ilgaz, sonraki yıllarda İtalya anılarını "İtalya Mektupları (1962)" adlı kitapta topladı.

Ilgaz, Üsküdar Kız Lisesi'nde de bir süre ücretli müzik öğretmenliği yaptı.

İlk öyküsünü 1955'te yayımladı

Yapıtlarında hem kentli hem de kırsal kesim yaşamından kesitler sunan ve bireylerin çevreleriyle uyumsuzluğundan kaynaklanan sorunları dile getiren Ilgaz, ilk öyküsünü 1955'te "Yücel" adlı dergide okuyucuyla buluşturdu.

İlk olarak Muhteremoğlu adlı kitabevini kuran yazar, Ankara'da Yenigün'de çalışırken tanıştığı ve 1969'da evlendiği yazar Rıfat Ilgaz'la Sınıf Yayınlarını hayata geçirdi.

Afet Ilgaz, eşi Rıfat Ilgaz için bir röportajında şunları kaydetmişti:

"Rıfat Ilgaz benim hem kocam hem öğretmenim, eleştiricim, hem de arkadaşım, en yakın dostumdur. Onun sağlam düşüncelerinin, dünya görüşünün, güçlü ve namuslu sanatçı kişiliğinin, bendeki yetenekleri geliştirdiğini, sağlamlaştırdığını, bana yeni güçler verdiğini seziyorum. Bundan sonra yaşamamda en korkacağım şey, onun bana, sanatıma, yeteneğime, kişiliğime duyduğu güvene gereği gibi karşılık verememek olacaktır. Ama hiç yılgın değilim, umutsuz değilim, yenik de değilim. Onun gibi ilerde ya da yakında, halkla aramda sağlam bir bağ kurabildiğim gün kendimi gerçek bir yazar olarak görebileceğim."

Bir dönem Türkiye Yazarlar Sendikası'nda da çalışan Ilgaz, ayrıca 19 Mayıs 1968'de Dr. Hikmet Kıvılcımlı'nın önderliğinde açılan "İşsizlik ve Pahalılıkla Savaş Derneği"nin kurucuları arasında yer aldı.

Yeni Şafak, Yeni Çağ ve Milli Gazete'de de köşe yazarlığı yapan Ilgaz'ın yazıları "İstanbul", "Varlık", "Türk Dili", "Yeditepe", "Gelecek", "Yansıma", "Sanat ve Toplum" dergilerinde yayımlandı.

Ilgaz, Kanal 7 televizyonunda haftanın 7 günü "Okuma Saati"ni ve haftada bir gün "Yorum" programını hazırlayıp, sundu.

"Yol" kitabı, 1993'te "Yılın Romanı" seçildi

Afet Ilgaz'ın, 1960 yılında çıkan ve orta halli aile içi olaylarla toplum katlarının çe­şitli sorunlarını konu edinen ilk romanı "Eşiktekiler" ise Yeni İstanbul Gazetesi ile Türk Dil Kurumunun (TDK) ortaklaşa verdiği Törehan Sanat Ödülü'ne değer görüldü.

"Başörtülüler" başlıklı hikaye kitabıyla 1965'te "TDK Hikaye Ödülü"nü kazanan Ilgaz'ın, "Yol" romanı da 1993 yılında Türkiye Yazarlar Birliği tarafından "Yılın Romanı" seçildi.

Ilgaz, zaman zaman romanlarında kadınların günlük yaşam mücadelelerini de ön planda tutarak, "Bir Feministin Doğruya Yakın Portresi" adlı kitabında çağdaş bir kadının evlilik ve annelik hakkındaki düşüncelerini, "Sendika" kitabında ise Türkiye'de ilk kez sendikanın kurulduğu özel bir okulda öğretmenlik yapan ve çocuklarına bakan yalnız bir kadının öyküsünü ele aldı.

İtalyancadan çeviriler de yapan Ilgaz, "En Güzel İtalyan Hikayeleri" adlı çeviri kitabını da kitapseverlerin beğenisine sundu.

Ilgaz'ın "Annem Annem" ve "Toprak İnsanları" eserleri televizyon dizisi olarak TRT'de izleyiciyle buluşurken, yine "Annem Annem" eserinin yanı sıra "Çocuklar da Savaştı" ve "Filiz Büyüyor" kitapları radyo oyunu olarak 1987-1988 arasında TRT radyolarında yayınlandı.

İslami dergilerde yazılar yazdı

Bir röportajında "Her yazarın içinde bir okur ve her okurun içinde de bir yazar olduğuna inanırım. Ben yazma eylemiyle deruni bir şölen yaşarım..." ifadelerini kullanan usta yazar, tasavvuf alanıyla ilgilenmeye başlayarak, 1990'lı yıllarda yaşadığı dönüşüm sonucunda yoğunlukla İslami dergilerde yazılar yazdı.

Afet Ilgaz, bir yazısında Seyyid Ahmet Arvasi'nin eserleriyle hayatının değiştiğini kaydederek, milli anlayışı savunan siyasal hareketlere destek verdi ve 1999 Nisan seçimlerinde Fazilet Partisi'nden İstanbul Belediyesi Meclis Üyeliği'ne seçildi.

Kitapları Türkiye'nin keskin fikir mücadeleleri içinde halkın yönünü, duygularını anlamak açısından önem taşıyan Ilgaz, hiçbir zaman fikri duruşunda ve yazılarında "milli" tavırdan taviz vermeyerek, hayatı boyunca 30'a yakın eser kaleme aldı.

Usta yazarın ilk evliliğinden Haluk ve Uğur Çırakman adlarında iki oğlu, ikinci evliliği Rıfat Ilgaz'dan ise Defne Ilgaz adında bir kızı bulunuyor.

Eserleri Bulgarca, Çekçe, Slovakça ve Almancaya çevirilen Afet Ilgaz, 16 Ocak 2015'te vefat etti. Ilgaz'ın cenazesi, Kocamustafapaşa Sümbül Efendi Camisi'nden kılınan namazın ardından Yedikule Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Afet Ilgaz'ın kaleme aldığı eserlerden bazıları şöyle:

"Hikaye" dalında "Bedriye (1963)", "Başörtülüler (1964)", "Toprak (1968)", "Toprak İnsanları (1972)", "Halk Hikayeleri (1972)", "Çeribaşı Abdullah'la İdamlık İsmail (1974)", "Ölü Bir Kadın Yazar (1983)", "Kazdağı Öyküleri (2000)

"Roman" dalında "Eşiktekiler (1960)", "Aşamalar (1977)", "Sendika (1987)", "Garip Bir Dava (1987)", "Bir Feministin Doğruya Yakın Portresi (1988)", Ad Semud Medyen (1991)", "Yol (1993)", "Yolcu (1994)", "Menekşelendi Sular (1997)", "Ermiş (2000)"

"Çocuk Romanı" dalında "Annem Annem (1972)", "Değişen Sevgiler (1976)", "Çocuklar da Savaştı (1979)", "Filiz Büyüyor (1991)", "Karadaylak (1991)"

"Deneme" türünde ise gazete yazılarından oluşan "İbnü'l-Vakt (2000)", "Ateş Denizinde Yol Alan Gemi (2002)", "İkindi Güneşi (2003)"