Doğu Cephesi kahramanı: Gazi Ahmed Muhtar Paşa

Osmanlı'da birçok devlet ve askeri görevde bulunan 93. Harbi'nin kahramanı Gazi Ahmed Muhtar Paşa, vefatının 106. yıl dönümünde anılıyor.

AA muhabirinin kaynaklardan derlediği bilgilere göre, Katırcıoğlu ailesinden Hacı Halil Ağa'nın oğlu olan Ahmed Muhtar, 1 Kasım 1839'da Bursa'da dünyaya geldi.

Ahmed Muhtar, 1856'da Bursa Askeri İdadisi'ni, 1860'ta Harbiye Mektebi'ni birincilikle bitirerek teğmen rütbesini aldı. Bundan bir yıl sonra kurmay yüzbaşılığa terfi eden Ahmed Muhtar, ilk hizmetine Hersek ve Karadağ'daki isyanın bastırılması için Ömer Lutfi Paşa'nın maiyetinde başladı. Bu dönemde gösterdiği başarı üzerine Mecidi nişanıyla taltif edildi.

Harbiye Mektebi'nde, 1862'de öğretmen olarak görevlendirilen Ahmed Muhtar, 1864'te binbaşılığa yükselerek ve Kozan'da çıkan isyanı bastırmak için oluşturulan Fırka-yi Islahiyye'ye katıldı.

İstanbul'a döndüğü 1866'da yarbaylığa terfi eden Ahmed Muhtar, Şehzade Yusuf İzzeddin Efendi'nin hocalığına getirildi. Bu arada Sultan Abdülaziz'in maiyetinde Avrupa seyahatine çıktı. 1868'de Karadağ sınırını düzenleyen Muhtelit Arazi Komisyonu'na birinci komiser tayin edildi.

Ahmed Muhtar 1869'da albaylığa, 9 Mart 1870'te komiserlik görevi yanında Dar-ı Şura-yı Askeri üyeliğine getirildi. 6 Aralık 1870'te mirlivalığa terfi ettirilen Ahmed Muhtar, Yemen isyanlarını bastırmak üzere kurulan ordunun kumandan yardımcılığına getirildi. Böylece askerlik hizmetine başladıktan 9 yıl sonra paşalığa yükseldi.

Yemen'de yaklaşık 2,5 yıl görev yapan Ahmed Muhtar, bu sırada Reyde'yi teslim alıp, Asir isyanına son verdi. Bu başarısı üzerine 17 Mayıs 1871'de ferikliğe yükseltildi, aynı zamanda da Yemen vali ve kumandan vekilliğine tayin edildi. 10 Eylül 1871'de kendisine müşirlik rütbesiyle Yemen vali ve kumandanlığı verildi.

Nafia Nazırlığı, Girit Vali ve Kumandanlığı, İkinci Ordu Müfettişliği, Dördüncü Ordu Müşirliği, Erzurum Valiliği, Hassa Ordusu Kurmay Başkanlığı, Bosna-Hersek Başkumandanlığı gibi görevlerde bulunan Ahmed Muhtar, 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı (93 Harbi) öncesinde Sultan 2. Abdülhamid tarafından Kafkas Cephesi Başkomutanlığına getirildi.

93 Harbindeki başarılarıyla "Gazi" ünvanını aldı

Komuta ettiği ordu 70 bin kişilik Ruslara karşı 25 Ağustos'ta Gedikler Savaşı'nı, 24 Ekim'de Yahniler Savaşı'nı kazandı. Yahniler Savaşı, hem istihkam hem de meydan savaşı olarak harp tarihinin kaydedeceği önemli askeri harekattan biri oldu. Bu başarılarının ardından mareşal rütbesine yükseltilen Ahmed Muhtar Paşa "Gazi" ünvanını aldı.

Erzurum'u savunmak için Zivin'de bir hat oluşturan Gazi Ahmed Muhtar, 15 Ekim 1877'de Alacadağ Savaşı'nda komuta ettiği Osmanlı ordusu yenilince ordusuyla Erzurum'a çekildi. Gazi Ahmed Muhtar, Ruslara karşı çok daha az bir asker gücüyle savaşmasına karşın Aziziye Tabyası'nda Rusları defalarca geri püskürtmeyi başardı.

Gazi Ahmed Muhtar Paşa, 9 Ocak 1878'de İstanbul'a çağrılmasının ardından Dördüncü Ordu müşirliği ile Anadolu Harp Ordusu'nun başkumandanlığı görevi sona erdirildi.

Savaşta gösterdiği başarıları dolayısıyla Sultan 2. Abdülhamid, Ahmed Muhtar Paşa'ya "gazi" ünvanıyla beraber bir kılıç, iki at ve "Mecidi Murassa Nişanı" verdi.

Osmanlı'nın birçok coğrafyasında askeri ve idari çok sayıda görevler üstlenen Ahmed Muhtar Paşa, 1885'te gittiği Mısır'da 2. Meşrutiyet'in ilanını kadar görev yaptı.

Ahmed Muhtar, İstanbul'a gelişinden hemen sonra 1908'de teşkil edilen Meclis-i Mehamm-ı Harbiye üyeliğine tayin edildi.

Ülke genelindeki şöhreti ve başarıları nedeniyle 21 Temmuz 1912'de sadrazamlığa getirilen Ahmed Muhtar, aynı yıl 29 Ekim'e kadar bu görevde kaldı.

Ayan Meclisi üyesi seçilen Ahmed Muhtar Paşa, İttihatçılarla anlaşamadığı için aktif görev almadı.

Feneryolu'nda bulunan köşkünde 21 Ocak 1919'da vefat ettikten sonra Fatih Sultan Mehmet Türbesi civarına defnedildi.

80 yıllık ömrünün 55 yılını fiilen devlet hizmetinde geçiren Gazi Ahmed Muhtar Paşa'ya askeri alandaki üstün meziyetleri nedeniyle döneminde sadece üç kişiye layık görülen gazi ünvanı verildi.

Görev süresince Nişan-ı Ali-i İmtiyaz ve Murassa Osmani, Murassa İftihar, Rusya ve Karadağ muharebeleri madalyaları, Almanya'nın Kırmızı Kartal, Avusturya'nın Leopold, İtalya'nın St. Lazar, Fransa'nın Legion d'Honneur, İngiltere'nin St. George et Michel, Yunanistan'ın St. Suver nişanlarının büyük kordonları gibi madalya ve nişanlar aldı.

Matematik ve astronomi alanında da adını duyurdu

Fransızca bilen Ahmed Muhtar, devlet adamlığı ve askerliği yanında ilimle de meşgul oldu.

Matematik ve astronomi üzerine çalışmalar yapan Ahmed Muhtar, bu alanlarda da adını duyurarak hatırı sayılır bir üne kavuştu. Gazi Ahmed Muhtar Paşa, aynı zamanda Darüşşafaka'nın kurucuları arasında yer aldı. Ayrıca musikiye de ilgi duyan Gazi Ahmed Muhtar Paşa, "Gafil ne bilir" adıyla bilinen Mehterhane-i Hakani Harp Marşı'nın sözlerini yazmıştır.

Devlet hizmetinde geçen onlarca yıla rağmen birçok eser kaleme alan Ahmed Muhtar Paşa'nın bilinen eserleri şunlardır:

"Riyazü'l-Muhtar Mir'atü'l-mikat ve'l-edvar maa Mecmuati'l-eşkal", "Islahu't-takvim", "Takvim-i Sal", "Takvimü's-sinin", "Serairü'l-Kur'an fi tekvini ve ifnai ve iadeti'l-ekvan", "Sergüzeşt-i Hayatımın Cild-i Sanisi: 1294 Anadolu'da Rus Muharebesi", "Temmuz 1330'da Meclis-i MEB'usan'da Geçen Divan-ı Ali Bahislerine Bir Nazar"

Gazi Ahmed Muhtar Paşa'nın "El Basitası Risalesi", Devlet-i Aliyye-i Osmaniye'de Tarih-i İktisadi Nasıl Olmalıdır", "Sene-i Maliyyenin Lüzum-ı Islahı Hakkında Gazi Ahmed Muhtar Paşa'nın Takriri Suretidir" adlı bazı risaleleri de bulunuyor.