Çin, Şanghay İşbirliği Örgütü Dönem Başkanlığıyla İşbirliğini Derinleştiriyor

Çin, Şanghay İşbirliği Örgütünün (ŞİÖ) dönem başkanlığında ekonomik ve güvenlik alanındaki işbirliğini derinleştirecek somut adımlarla örgüte eyleme dönük çehre kazandırmayı vadediyor.

Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Sun Veydong, Pekin'de düzenlediği basın toplantısında ülkesinin, ŞİÖ'nün dönem başkanlığındaki vizyonu ve yürüteceği çalışmalara ilişkin bilgi verdi.

Temmuzda Kazakistan'da gerçekleştirilen Astana Zirvesi'nde örgütün dönem başkanlığını bir yıllığına devraldıklarını hatırlatan Bakan Yardımcısı Sun, Çin'in örgüt dönem başkanlığının sloganının "ŞİÖ, 'Şanghay Ruhu'nu yaşatarak eyleme geçiyor." olarak belirlendiğini dile getirdi.

Çok taraflı mekanizma ŞİÖ'nün en önemli yönünün pratiklik ve etkililik olması gerektiğini vurgulayan Sun, "Eylemler, sözlerden daha iyi konuşur. ŞİÖ'nün dönem başkanı olarak Çin, eyleme inancıyla ŞİÖ ailesiyle birlikte kalıcı barış için daha fazla sinerji, evrensel güvenlik için daha elverişli bir ortam, ortak kalkınma için daha fazla güven ve uygarlıklar arası karşılıklı öğrenme için daha fazla dürtü yaratmak için çalışacaktır." dedi.

ŞİÖ'nün kuruluşundan bu yana siyaset, güvenlik, ekonomi, kültür, uluslararası ilişkiler ve mekanizmaların inşasında işbirliğini derinleştirmeye yöneldiğini ve bu alanlarda verimli sonuçlar aldığını ifade eden Sun, "Çin'in dönem başkanlığı için belirlediği slogan, bölge ülkelerine ve dünyaya açık bir mesaj vermeyi amaçlıyor. ŞİÖ'nün vaatleri sözde kalmayacak, burası özel bir kulüp de olmayacak, gerçek eylem ortaya koyacak." ifadelerini kullandı.

ŞİÖ Zirvesi ve iki doküman

Sun, Çin'in dönem başkanlığında 2025'te ŞİÖ Devlet Başkanları Konseyi Zirvesi'ne ev sahipliği yapacağını, üye ülkelerin liderlerinin iki ortak dokümana imza atacaklarını kaydetti.

2025 yılının İkinci Dünya Savaşının bitişinin ve Birleşmiş Milletler'in (BM) kuruluşunun yıl dönümü olduğunu hatırlatan Sun, ŞİÖ Zirve Deklarasyonu'nda üye ülkelerin BM'nin merkezinde olduğu uluslararası sisteme, uluslararası hukuka dayalı düzene ve ŞİÖ'nün kurucu misyonu barış, iyi komşuluk ve kalkınma ideallerine bağlılıklarını yineleyeceklerini, önemli uluslararası ve bölgesel konularda mesaj vereceklerini söyledi.

Sun, ikinci olarak ŞİÖ'nin gelecek dönemdeki gelişim stratejisinin ana hatlarını çizecek bir belgenin kabul edileceğine dikkati çekerek, ŞİÖ üyeleri arasında pratik işbirliğini daha fazla geliştirmeye yönelik üzerinde uzlaşılan inisiyatiflere yer verileceğinin altını çizdi.

5 alanda pratik işbirliği

Çin'in yalnızca Şanghay ruhu vizyonunu ortaya koyan değil aynı zamanda hayata geçiren olacağını vurgulayan Sun, 5 alanda pratik işbirliğini geliştirmeyi hedeflediklerini dile getirdi.

Sun, karşılıklı siyasi güveni artırmak üzere ŞİÖ siyasi partiler diyaloğu toplantıları düzenleyeceklerini, ortak güvenliği geliştirmek amacıyla Astana Zirvesi'nde uzlaşmaya varılan, ortak güvenlik tehditleri merkezi, enformasyon güvenliği merkezi, sınır aşan organize suçlarla mücadele merkezi ve uyuşturucuyla mücadele merkezinin kurulması için çalışmalar yürüteceklerini duyurdu.

Ortak refahı geliştirmek üzere tarım teknolojisi ile yerel ekonomik ve ticari işbirliği demonstrasyon bölgelerinin faaliyetlerinin sürdürüleceğini kaydeden Sun, yeşil enerji, yeşil kalkınma ve yeşil ekonomi işbirliği ile Kuşak ve Yol Girişimi ile ulusal kalkınma stratejileri ve Avrasya Ekonomik Birliği gibi bölgesel ekonomik entegrasyonlar arasında sinerji yaratılmasına yönelik faaliyetlere odaklanılacağını vurguladı.

Sun, insanlar arası etkileşimi geliştirmek üzere forum ve toplantıların organize edileceğini ve örgütün açıklığını ve kapsayıcılığını geliştirmek amacıyla gözlemci üyeler ve diyalog ortaklarıyla etkileşimi güçlendireceklerini dile getirdi.

100'den fazla etkinlik

Sun, Çin'in dönem başkanlığında ayrıca 100'den fazla etkinlik ve toplantıya ev sahipliği yapacağını ifade etti.

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in 2025'i "Sürdürülebilir Kalkınma Yılı" ilan etme önerisinin Astana Zirvesi'nde üye ülkelerce onaylandığını hatırlatan Sun, ülkesinin dönem başkanlığında bu kapsamda yoksullukla mücadele, gıda güvenliği, halk sağlığı, uluslararası kalkınma yardımları ve geçim desteği, iklim değişikliği, yeşil kalkınma ve sanayileşme alanlarında forumlar, konferanslar, projeler ve destek programları yürüteceklerini açıkladı.

Dijital ekonomi alanında üye ülke hükümetleri arasında çalışma grubu kurulmasına, forum ile e-ticaret festivalinin düzenlenmesine öncülük edeceklerini anlatan Sun, bağlantılılık alanında "akıllı gümrük" ve sınır aşırı ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik ulaştırma bakanları arasında toplantı organize edeceklerini söyledi.

Arap dünyasına genişleme olabilir mi?

Bakan Yardımcısı Sun, ŞİÖ'nün yeni ülkelere, özellikle diyalog partneri statüsündeki 5 Arap ülkesi göz önüne alınarak Arap dünyasına doğru genişlemeye gidip gitmeyeceğine yönelik soru üzerine Çin'in örgütün genişlemesi fikrine açık olduğunu söyleyerek yanıt verdi.

ŞİÖ'nün, yıllar içinde 5 ülkeden 26 ülkenin yer aldığı topluluğa dönüştüğünü, Mısır, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Katar, Kuveyt ve Bahreyn'in yer aldığı Arap ülkelerinin "diyalog ortağı" olarak işbirliğinin farklı yönlerine katkı sağladığını ifade eden Sun, sözlerini şöyle sürdürdü:

"ŞİÖ ailesinin tüm fertleri kardeştir. Bu aile içindeki mutabakat odur ki ŞİÖ açık olmalı, daha fazla sayıda ülke Şanghay ruhunu benimseyip ŞİÖ şartı çerçevesinde işbirliğine katılarak dünya barışına katkı sağlamalıdır."

"ŞİÖ, hayatiyetini koruyor"

Sun, ŞİÖ'nün kuruluş vizyonunda yer alan "Şanghay Ruhu"nun yıllar içinde örgütü dünyanın en kapsamlı bölgesel organizasyonlarından biri haline getirdiğini vurgulayarak, "ŞİÖ, hayatiyetini koruyor çünkü kuruluşundaki ruhu muhafaza ediyor. Bu ruh, BM Şartı ve barış içinde yaşamanın ilkeleriyle uyumludur; uygarlıklar çatışması, Soğuk Savaş zihniyeti ve diğer köhne fikrilerle değil." diye konuştu.

Dünyanın "mevcut kaotik durumunda" ülkelerin el ele vermesi ve birbirine destek olmasına ihtiyaç duyulduğunu, bu yüzden Şanghay Ruhu'nun daha fazla önem kazandığını dile getiren Sun, "Çin, kendi dönem başkanlığında ŞİÖ üyelerinin, kuruluş ruhuna bağlı kalmasını ve Şanghay Ruhu'nu yaşatarak karşılıklı siyasi güveni ve iyi komşuluğu pekiştirmesini, pratik işbirliğini güçlendirerek ortak geleceği paylaşan daha sıkı bir topluluğa dönüşmesi için üye ülkelerle birlikte çalışacaktır." değerlendirmesinde bulundu.

Şanghay İşbirliği Örgütü

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), ilk olarak 1996'da sınır güvenliği ve ekonomik işbirliği ittifakı olarak Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından kurulmuştu. O yıllarda "Şanghay Beşlisi" olarak anılan örgüte 2001'de Özbekistan da dahil olmuştu.

2017'de Kazakistan'da düzenlenen Astana Zirvesi'nde Hindistan ve Pakistan'ın, 2021'de Tacikistan'da düzenlenen Duşanbe Zirvesi'nde İran'ın katılımıyla üye sayısı 9'a yükselmişti.

Bu yıl temmuz ayında Astana'da düzenlenen zirvede Belarus'un katılımının onaylanmasıyla örgütün üye sayısı 10'a ulaşmıştı.

Moğolistan ve statüsü Eylül 2021'den bu yana aktif durumda bulunmayan Afganistan, örgütte "gözlemci" olarak yer alırken örgütün, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 14 ülkeyle de "diyalog ortaklığı" var.

Değişen dünya dengelerinde kritik ağırlık kazandı

Çin ve Rusya'nın öncülük ettiği ŞİÖ, Ukrayna Savaşı ve Çin ile ABD arasındaki artan jeopolitik mücadelenin şekillendirdiği değişen dünya dengelerinde kritik ağırlık kazanıyor.

Rusya ile Batı'yı Soğuk Savaş'ın ardından yeni bir cepheleşmeye götüren Ukrayna Savaşı, Moskova'nın Asya tarafında sırtını dayayabileceği güvenlik mutabakatına gereksinimini artırırken Çin de ABD ile artan jeostratejik rekabetinde Hint-Pasifik bölgesinde karşılaşması olası kuşatmayı aşabilmek için Avrasya'yı hayati görüyor.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasını izleyen dönemde kurulan, Avrasya coğrafyasında siyasi, ekonomik ve güvenlik işbirliğini artırmayı hedefleyen örgüt, zaman içinde işbirliği alanlarının çeşitlendiği genişleyen ortaklığa dönüştü.

Örgüt üyesi ülkelerin yüz ölçümlerinin toplamı, Avrasya kıta parçasının yaklaşık yüzde 65'ini kapsıyor, dünya nüfusunun yüzde 40'ını ve küresel gayrisafi hasılanın yüzde 30'unu temsil ediyor.