Buhar Kazanı Basınç ve Su Eksikliğinden Füze Gibi Patlar"

CEM ŞAN - Bursa'nın Gürsu ilçesindeki bir iplik-boya fabrikasında 5 kişinin ölümü, 16 kişinin yaralandığı patlamaya yol açan buhar kazanının eski teknolojiye sahip olduğuna işaret eden uzmanlar, kazanın gerekli bakım ve kontrollerinin yapılmamasının da faciaya davetiye çıkardığını söylüyor.

Uzmanlar, bu tür patlamaların yaşanmaması için fabrikalardaki buhar kazanlarının teknolojik ömürlerine dikkat edilmesi, periyodik kontrol ve bakımlarının aksatılmaması gerektiğini belirtiyor.

Uludağ Üniversitesi (UÜ) Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Recep Yamankaradeniz, AA muhabirine yaptığı açıklamada, makine mühendisliği alanında 42 yıldır çalıştığını, bu tip patlama olaylarıyla maalesef çok karşılaştığını kaydetti.

Patlamanın yaşandığı iplik-boya fabrikasının organize sanayi bölgesinde yenilik yapmayan üç fabrikadan biri olduğunu aktaran Yamankaradeniz, patlayan kömürlü kazanın yaşının 30'un üzerinde olduğunu tahmin ettiğini aktardı.

Yamankaradeniz, buhar kazanlarındaki patlamalarının çok çeşitli nedenlerinin bulunduğuna değinerek, şöyle konuştu:

"Basınçtan ve su eksikliğinden dolayı patlama vakaları çok yaşanır. Basınç arttıktan ve malzemenin dayanıklılık değerini geçtikten sonra patlama olur. Ayrıca su eksikliğinden dolayı kazanın parçaları erir ve kazan füze gibi kalkarak patlar ve önündeki her şeyi alır götürür. Gürsu ilçesindeki patlama da bana böyle olmuş gibi geliyor. Patlamanın etkisi bana böyle bir izlenim verdi. Patlamalar en çok bu iki nedenden olur. Susuz kalmış kazan ve basınç nedeniyle. Kazanın üzerinde en az üç tane emniyet valfi vardır. Bunların çalışmama ihtimali çok zordur ama eski kazanlarda bunları hiç kullanmıyorlar. Yılda bir basınç testi yapılsa bu valfler çalışır vaziyette olur ama hiçbir kontrol olmadığını görüyoruz."

"Mevzuata uyulursa kazan patlamaz"

Yetki belgesi olmayan kişilerin kazanların bakımıyla ilgilenmemeleri gerektiğini vurgulayan Yamankaradeniz, şöyle devam etti:

"İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatıyla ilgili kazan dairelerinin düzenlenmesi, çalıştırılması, işletmesi, periyodik bakımlarıyla ilgili tedbirler çok güzel ve yeterlidir. Bunlara uyulduğu sürece hiçbir yerde patlama, çatlama veya ölüm hadisesi yaşanmaz. Bunu özellikle vurgulamak gerekir. Kazan dairesindeki kurallar herkesin okuyacağı şekilde duvara asılmalı. 10 barda çalışan bir kazana yılda bir kez 1,5 katı hidrolik test yapılır. Periyodik bakımları ve testleri muhakkak yapılmalı ve belgeleri dosyalarda saklanmalı. Bunlar yapılırsa kazan patlamaz."

"Böyle bir patlama birden olmaz"

Yamankaradeniz, buhar kazanının sessiz, sakin şekilde bir anda patlamayacağını, öncesinde mutlaka belirtilerinin olacağını belirterek, şunları kaydetti:

"Buhar kazanı, patlama durumuna geldiği zaman bulunduğu yeri sökecek gibi olur. Orada çalışanlar nasıl fark etmemişler, bilemiyorum. Böyle bir patlama birden olmaz. Kazanın patlaması kolay bir şey değildir. Bu düdüklü tencere değil. Dolayısıyla kazanın durumunu fark etmeleri gerekirdi. Patlamaya bakıldığında zaten kazan gözükmüyor, inşaatın altında kalmış. Kazan susuz kaldığı zaman daha kötü patlar. Birden buhara kalkar ve füze gibi önüne her şeyi katarak yüzlerce metre ileri gider. Boyahaneler gibi yerlerin çok ciddi kontrol edilmesi lazım."

"Çok büyük patlamalar oluşturur"

TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO) Bursa Şubesi Başkanı İbrahim Mart da patlamanın ardından savcının izniyle olay yerinde incelemelerde bulunduklarını aktardı.

Buhar kazanının patlamasıyla kazanın parçalarının komşu bina duvarlarını yıktığını, 6 işletmenin de hasar gördüğünü belirten Mart, "Herhangi bir teknik insan baksa bile patlamanın olacağını önceden anlar. Olay, 'Ben patlayacağım, bu iş olacak' diye bağıra bağıra gelmiş. Bilirkişi arkadaşlar kazanın etiketini dahi bulamadı. 1980'li yıllara ait bir kazan olduğu düşünülüyor. Buhar kazanları teknik olarak basınçlı kaplara girer. Bu kazanların ömrü maksimum 20 yıldır. 20 yılı dolan kazanların mutlaka yenilenmesi gerekir. Ayrıca yılda bir denetimlerinin yapılması gerekiyor. Gerekli denetimler yapılmamış, kazan da çok eskimiş." diye konuştu.

Mart, kazan patlamalarının çoğunluğunun kazanların çeşitli nedenlerle susuz kalmalarıyla oluştuğunu belirterek, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Kazan besleme suyu çevriminde ve su düzey denetim sisteminde oluşan çeşitli arızalar sonucunda kazanlar susuz kalabilmekte, kazan ocağı, duman boruları sıcaklığı 900-1000 derece mertebelerine çıkabilmektedir. Bu durumdaki kazana belirli miktarda su verilirse kızgın yüzeylerle ilişkide olan su kütlesi, çok kısa sürede buharlaşır, genleşir ve denetlenemeyen çok yüksek basınç artışları kazanı tümüyle parçalayarak çok büyük patlamalar oluşturur."