Almanya'da doğu ve batı eyaletleri arasındaki ekonomik farklar 32 yıldır aşılamadı

İkinci Dünya Savaşı'nın ardından Soğuk Savaş'ın sembolü olan Berlin Duvarı'nın yıkılmasının üzerinden 32 yıl geçmesine karşın Almanya'da doğu eyaletleri, batı eyaletlerine göre ekonomik olarak geride kalmaya devam ediyor.

Almanya'da 13 Ağustos 1961'de yapımına başlanan ve 28 yıl Federal Almanya Cumhuriyeti (BRD) ile Demokratik Almanya Cumhuriyeti'ni (DDR) bölen duvar, 9 Kasım 1989'da yıkıldı.

İkinci Dünya Savaşı'ndan mağlup çıkan Almanya; ABD, İngiltere, Fransa ve Sovyetler Birliği tarafından 4'e bölündü. ABD, İngiltere ve Fransa'nın kontrolünde bulunan bölgelerin yönetimleri birleştirilerek 1949'da "Batı Almanya" olarak adlandırılan BRD kuruldu. Sovyetler Birliği yönetimindeki bölümde ise "Doğu Almanya" olarak nitelendirilen DDR ilan edildi.

Savaşın ardından BRD, ekonomik olarak gelişme sağladı ve burada halkın refah seviyesi arttı. DDR'de ise gelişim sağlanamayınca özellikle genç ve eğitimli 2,5 milyondan fazla kişi, Batı Almanya'ya göç etti. Bu kaçışları engellemek için Doğu Almanya yönetimi, 13 Ağustos 1961'de Sovyetler Birliği kontrolündeki bölgenin çevresini demir tellerle çevirdi.

17 Ağustos 1961'de Soğuk Savaş'ın sembolü haline gelecek 3,6 metre yüksekliğinde duvar inşa edilmeye başlandı. Sonraki yıllarda "Utanç Duvarı" ya da "Berlin Duvarı" olarak da anılacak duvar, hem iki Almanya'yı hem de dünyayı iki kutuplu sisteme ayırdı. Duvar, Berlin kentini de ikiye böldü. Kentin çevresinde yaklaşık 155 kilometre uzunluğunda duvar örüldü.

Süreç içinde duvarın çevresinde güvenlik önlemleri artırıldı, "ölüm şeridi", "iç duvar" ve 302 gözetleme kulesi gibi unsurlar eklendi. Doğu ve Batı Berlin arasında 8 sınır kapısı kuruldu. Friedrichstrasse Caddesi üzerindeki "Checkpoint Charlie", en tanınmış sınır geçiş noktası olarak hizmet verdi.

Duvarın örülmesine karşın çok sayıda kişi, Batı Almanya'ya kaçmak isterken hayatını kaybetti. Kayıtlara göre 136 kişi, kaçma teşebbüsü sırasında öldürüldü.

Demokratik Almanya Cumhuriyeti'nde halk, Sovyetler Birliği'nde açıklık ve yeniden yapılanma (Glasnost ve Perestroyka) politikasıyla 1989'da sokaklara çıktı, Macaristan ve o dönem ismi "Çekoslovakya" olan ülke üzerinden BRD'ye kaçmaya başladı.

Doğu Almanya, ekonomik göstergelerde Batı Almanya'nın epey gerisinde

DDR yönetimi, ülkedeki gösterilere ve gelişmelere sessiz kalamadı. 9 Kasım'daki basın toplantısında çıkarılan seyahat düzenlemesiyle halkın Batı Almanya'ya geçebileceği duyuruldu. Bunun üzerine Doğu Almanlar, sınır geçiş noktalarına akın etti. Halk, üzerine çıktığı duvarı yıkmaya başladı. Böylece 28 yıl 2 ay 28 gün ayakta kalan "Utanç Duvarı", 9 Kasım 1989'da yıkıldı. Duvarın ortadan kalkması iki Almanya'nın 3 Ekim 1990'da birleşmesine yol açtı.

Birleşmenin ardından Alman hükümeti, Almanya'nın doğusundaki bölgeye "ayrıcalıklı" yatırımlar gerçekleştirmesine karşın yine de doğudaki eyaletler ekonomik olarak batıdaki eyaletlerin gerisinde kaldı.

Son yıllardaki önemli gelişmelere karşın Alman hükümetinin 2020 verilerine göre hazırladığı "Alman Birliğinin Durumu" hakkındaki son yıllık rapora göre, eski Doğu Almanya, işsizlikten gelire kadar önemli ekonomik göstergelerde Batı Almanya'nın bulunduğu noktadan epey uzakta yer alıyor.

Ülkenin doğu eyaletleri, ekonomik bakımdan batı eyaletleri ile aradaki farkı azaltmasına karşın bu eyaletlerin yapısal olarak zayıf olma özellikleri devam ediyor. Ülkenin batısı ile doğusu arasındaki ekonomik farklar sürerken, doğudaki yüksek işsizlik ve gençlerin batıya göçü de büyük sorunlar olarak dikkati çekiyor.

Birleşmeden sonra Doğu Almanya'ya az sayıda büyük sanayi kuruluşu veya şirket merkezinin yerleşmesi de doğudaki ekonomik büyümeyi zorlaştırdı.

İstihdam açısından durum

Eski Doğu Almanya'da işsizlik, batıya göre yüksek kalmaya devam ederken, 2020'de eski Batı Almanya'nın 6 eyaletinde ortalama işsizlik oranı yüzde 5,6, eski Doğu Almanya'nın 10 eyaletinde ise yüzde 7,3 oldu.

Verilere göre, Doğu Almanya'daki işçiler, batılı meslektaşlarına göre daha az ücret alıyor ve daha uzun çalışıyor.

Berlin Duvarı'nın yıkılmasından 31 yıl sonra Alman lüks otomobil üreticisi BMW, Doğu Almanya'da bulunan Leipzig'deki fabrikasında haftalık çalışma saatlerini 2026 yılına kadar üç aşamada 35 saate indirecek. Böylece BMW Group çalışanları, batıdaki meslektaşlarından 3 saat fazla çalışmak zorunda kalmayacak.

Volkswagen de mayısta Doğu Almanya'daki fabrikalarında haftalık çalışma saatlerini Batı Almanya fabrikalarındaki gibi 35 saate düşürmüştü.

Doğu ve batıda tazminat, brüt ücretler, maaş ve harcanabilir gelir farklı

Eski Doğu Almanya'daki çalışanlar, eski Batı Almanya'dakilere göre daha az kazanıyor. Alman hükümetinin "Alman Birliğinin Durumu" raporuna göre, toplam tazminat, brüt ücretler, maaş ve harcanabilir (vergi sonrası) gelir, eski Doğu Almanya'da eski Batı Almanya'ya göre uzun süredir daha düşük seviyede bulunuyor. Eski Doğu Almanya'da 2019'da kişi başına harcanabilir gelir 21 bin 46 avro, eski Batı Almanya'da ise 23 bin 706 avro oldu.

Nüfus Doğu Almanya eyaletlerinde 16,2 milyon, Batı Almanya eyaletlerinde ise yaklaşık 67 milyon.

Kişi başına düşen GSYH ise 2020'de eski Doğu Almanya eyaletlerinde 32 bin 422 avro, eski Batı Almanya eyaletlerinde ise 41 bin 940 avro oldu.

Almanya'da doğudaki yaşam standartları ve sahip olunan özel varlıkların batının gerisinde kalması dikkati çekiyor. Batılı haneler ortalama 182 bin avro, doğudaki haneler ise 88 bin avro varlığa sahip bulunuyor.

Uzmanlar, Almanya'nın 32 yıl önce yeniden birleşmesini "uzun bir zaman" olarak nitelendirirken, Doğu ve Batı Almanya halkının ekonomik ve sosyal açıdan yeniden tam anlamıyla birleşmesinin daha uzun zaman alacağını belirtiyor.

Doğu eyaletlerdeki ekonomik sorunlar halkın sosyal ve siyasi yaşamına da yansıyor.

Almanya'da aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) Partisi'nin oylarının, doğu eyaletlerinde batı eyaletlerine göre yükselmesi dikkat çekiyor. 26 Eylül'de yapılan genel seçimlerde AfD, Almanya'nın doğusunda yer alan Thüringen ve Saksonya eyaletlerinde birinci, Brandenburg ve Mecklenburg-Vorpommern'de ise ikinci sırada yer almıştı.