Kuzey İrlanda'da Sinn Fein zaferinden sonra Birleşik İrlanda referandumu çağrıları

Kuzey İrlanda'da bölge parlamentosu üyelerinin belirlendiği yerel seçimde, İrlanda Kurtuluş Ordusu'nun (IRA) siyasi kanadı olarak bilinen Sinn Fein'in zafer kazanması, birleşik İrlanda için referanduma gidilmesi çağrısılarını tetikleyince siyasi kriz yarattı.

Birleşik Krallık'a bağlı kalınmasını savunan Demokratik Birlik Partisi de, seçimlerin ardından iktidar paylaşımına dayalı bir hükümet kurulması girişimlerini engelleyeceğini duyurdu.

Sinn Fein oyların % 29'unu alırken, Stormont Meclisi'nde en büyük parti olacak ve bu, yüz yıl önce birlikçilerin daima çoğunluk olması üzerine kurulan sistemde çok büyük bir değişiklik demek.

Bir dönem Gerry Adams'ın liderliğini yaptığı parti, gayrımeşru bir varlık olarak gördüğü yapıyı reddediyor ve "Kuzey İrlanda" tanımını kullanmıyor, bunun yerine bölgeye "Kuzey" diyorlar. Sinn Fein Londra'daki Birleşik Krallık Parlamentosuna milletvekili göndermeyi de boykot ediyor.

Sinn Fein Genel Başkan Yardımcısı ve Başbakan adayı Michelle O'Neill, "Bugün, dini ve sosyal durumumuzdan bağımsız olarak, bu toplumdaki ilişkilerimizi hakkaniyet, eşitlik, sosyal adalet temelinde yeniden düşünmek adına bir fırsat sunan bir dönemin habercisi" dedi.

İrlanda'nın kuzeyi ve güneyinin yeni, paylaşılan bir adayı tartışmasının zamanının geldiğin söyleyen O'Neill, "Geleceğimizin neye benzeyeceğine dair sağlıklı bir tartışma yapalım" diye konuştu.

Sinn Fein Lieri Mary Lou McDonald da birlik yanlılarına "Korkmayın, gelecek hepimiz için parlak" mesajını verdi.

Sinn Féin 15 yıldır diğer partilerle koalisyon hükümetlerinde yer aldı ve yönetimin bu haliyle devam etmesi için çalışacağını vaat etti.

Kuzey İrlanda'ya barış getiren Hayırlı Cuma Anlaşması'na göre, çoğunluk birleşik bir İrlanda istiyor gibi görünüyorsa, Kuzey İrlanda'dan sorumlu devlet bakanının referanduma gitmesi gerekiyor.

Anketler, çoğu kişinin Birleşik Krallık'a bağlı kalmaktan yana oluğunu gösterirken, Sinn Fein bu eğilimin beş ila 10 yıl içinde değiştirilebileceğini umuyor.

Hükümet kurulması zor

Ancak Sinn Fein'in zaferine karşın, hükümet kurabilmesi zor. Çünkü yine Hayırlı Cuma Anlaşması'na göre, iktidarın en büyük birlik yanlısı partiyle paylaşılması gerekiyor ve Demokratik Birlik Partisi (DUP) sınır protokolünde anlamlı bir düzeltme olmadan hükümete girmeyeceğini ilan etti.

Bu arada İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss da, Brüksel'e Kuzey İrlanda sınır protokülünü düzeltme uyarısı yaptı ve aksi takdirde barış sürecinin tehlikeye atılacağını belirti.

Truss, AB'nin pozisyonunu değiştirmemekteki ısrarının Kuzey İrlanda'daki siyasi istikrarsızlığı uzatabileceğinden "derinden kaygılı" olduğunu vurguladı.

DUP, protokolün Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık içindeki yerine bir tehdit oluşturduğunu savunuyor.

Protokol uyarınca, Birleşik Krallık'ın geri kalanından gelen ürünlerin gümrük kontrolünden geçirilmesi gerekiyor. 2021 başında yürürlüğe giren protokol AB ve İngiltere arasında bir gerilim kaynağı.

Protokol, Kuzey İrlanda'dan İrlanda Cumhuriyetine geçen kamyonların, gümrükten geçirilmeden gidebilmesini sağlıyor.

Brexit'ten önce, Kuzey İrlanda ve İrlanda Cumhuriyeti arasında bir açık sınır işletmek kolaydı. Kuzey İrlanda ve İrlanda Cumhuriyeti AB'nin bir parçasıyken, aynı AB ticaret kurallarını uyguluyordu ve bu da gümrük gerekmemesi anlamına geliyordu.

Ancak, Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'ın geri kalanıyla birlikte AB'en çıkmasıyla yeni bir düzenleme gerekti. AB'nın sıkı gıda kuralları var ve AB dışı ülkelerden gelen süt ve yumurta gibi belli yiyecekler sınırlarda kontrol ediliyor. İlaç lisansı vermek gibi alanlarda da benzer kurallar var.

Bu sorunun üstesinen egelebilmek için AB ve İngiltere Kuzey İrlanda Protokolünü müzakere etti ve bu şimdi Brexit Anlaşması'nın bir parçası.